می توان گفت مراقبت های دوران باردرای شامل مجموعه ای از اقدامات پزشکی، تغذیه ای و روانی است که برای جحفظ سلامتی مادر و جنین انجام می شود.
مادر با مراجعه های منظم به پزشک، رعایت کردن نکات تغذیه ای، انجام دادن ورزش های مناسب و پیشگیری کردن از عادت های نامناسب می تواند یان مراقبت هارا انجام دهد.
چرا انجام مراقبت های بارداری اهمیت دارد؟
اهمیت انجام مراقبت های بارداری شامل موارد زیر می باشد.
پیشگیری کردن از مشکلات مادرزادی
انجام دادن غربالگری ها و مصرف مکمل های مورد نیاز از جمله اسید فولیک از بروز مشکلات مادرزادی جلوگیری می کند.
رشد کردن سالم جنین
با انجام دادن سونوگرافی ها و آزمایشات موردنیاز مادر می تواند مطمئن شود که جنین به خوبی رشد می کند.
کم شدن خطر زایمان زودرس و یا کم وزن بودن نوزاد
هنگامی که مادر ویزیت های منظم انجام می دهد خطرات جدی تشخیص داده شده و رفع می شوند.
سلامت جسمی و روانی مادر
مراقبت های بارداری از نگرانی مادر کم کرده و موجب سلامت جسم و روان او می شود.
پیشگیری کردن از بروز مشکلات زایمان
طی معاینات و ویزیت های دوره ای احتمال بروز مشکلات بررسی شده و از آن ها پیشگیری می شود.
انواع مراقبت های دوران بارداری
انجام مراقبت های بارداری به صورت منظم از ابتدای بارداری تا زایمان به شدت به مادران باردار توصیه می شود در ادامه به بررسی جزئیات آن می پردازیم.
مراقبت های پزشکی
مراقبت های پزشکی در دوران بارداری شامل موارد زیر می باشند.
- ویزیت منظم نزد پزشک
- انجام دادن آزمایشات و غربالگری های منظم
- کنترل کردن وزن
- کنترل فشار خون
مراقبت های تغذیه و مکمل
رعایت موارد زیر در دوران بارداری ضروری است.
- استفاده از مکمل اسید فولیک
- استفاده کردن از مکمل آهن و کلسیم
- داشتن رژیم غذایی متعادل
ورزش و فعالیت فیزیکی
فعالیت های بدنی در دوران بارداری بسیار مهم هستند که در ادامه آن ها را عنوان می کنیم.
- انجام ورزش های ملایم
- عدم انجام ورزش های سنگین
- انجام یوگا و مدیتیشن
مراقبت های روانی
یکی از موارد اهمیت مراقبت های دوران بارداری مراقبت روحی و روانی فرد باردار است که در ادامه به توضیح آن می پردازیم.
- کنترل استرس و اضطراب
- داشتن خواب و استراحت کافی
- حمایت عاطفی
بهترین تغذیه دوران بارداری
تمامی بانوانی که دوره بارداری را آغاز می کنند موظفند از سلامت خود و جنین مراقبت کرده تا این ۹ ماهه حساس را به سلامت سپری کنند.
متخصصان بر این باورند که در دوره بارداری بانوان باید بیش از هر زمان دیگری به رژیم غذایی خود اهمیت داده و محصولات خوراکی سالم، متنوع و مقوی را مصرف نمایند.
از مهمترین و مفیدترین مواد غذایی مناسب دوره بارداری باید به گوشت، ماهی و تخم مرغ اشاره کرد، مهم است که این محصولات را به طور کامل پخته و مصرف نمایید و به هیچ عنوان نباید از مواد غذایی خام و انواع ماهی حاوی جیوه استفاده نمایید.
به عنوان مثال اره ماهی، شاه ماهی، کوسه و تاج ماهی برای دوران بارداری ممنوع هستند و بهتر است بانوان از انواع ماهی های بدون جیوه استفاده نمایند و مجاز هستند که در هفته دو بار ماهی مصرف کنند.
استفاده از انواع میوه ها و سبزیجات در دوران بارداری بسیار مهم است.
بهتر است که بانوان حداقل روزانه ۳ تا ۵ واحد از انواع میوه های ارگانیک استفاده کرده و نیاز بدن را به خوبی تامین خواهند کرد.
ناگفته نماند که لبنیات به دلیل کلسیم زیاد می تواند نیاز بدن مادر و جنین را تامین کند، بانوان باید حداقل روزانه ۴ واحد لبنیات مصرف کنند.
فراموش نکنید که در این دوره حساس تنها مجاز به مصرف محصولات پاستوریزه هستید تا مبادا بر اثر باکتری های موجود در لبنیات با عفونت مواجه شوید.
تمامی متخصصان و پزشکانی که در زمینه زنان و زایمان فعالیت دارند به بانوان باردار توصیه و تاکید زیادی داشته تا مصرف کافئین را حذف کنند، بانوان باید روزانه از انواع نوشیدنی های مجاز و کاملاً ارگانیک استفاده کنند و نباید این محصولات حاوی کافئین باشند.
همچنین مهم است که به جای انواع شیرین کننده های مصنوعی از شیرینی های ارگانیک و طبیعی استفاده کنید و بهتر است که قند، شکر و انواع شیرینی ها را از رژیم روزانه خود حذف نمایید.
همواره این نکته را به یاد داشته باشید که برای مصرف انواع نوشیدنی ها و دمنوش های گیاهی باید به پزشک خود اطلاع دهید زیرا برخی از انواع گیاهان خاصیت دارویی داشته و ممکن است اثرات منفی را بر سلامت جنین اعمال نمایند.
همچنین اگر نیاز است که از انواع داروها استفاده کنید باید تحت نظر متخصصان قرار بگیرید تا مبادا اثرات سوء این داروها برای مادر و جنین دردسر آفرین شود.
ناگفته نماند که استعمال انواع دخانیات و مصرف الکل به طور کامل ممنوع است و به هیچ عنوان نباید خوراکی های حاوی الکل را مصرف کنید، زیرا احتمال بیش فعالی در جنین را تا دو برابر افزایش داده و سلامت مادر را به خطر می اندازد.
مهم است که بانوان در طی دوره بارداری از انواع ویتامین ها در حد و اندازه مناسب استفاده کنند و متخصصان با تجویز انواع مکمل و داروهای خاص می تواند مشکلات مغزی و نخاعی را در جنین بهبود بخشیده و روند رشد جنین را هموار می کنند.
تغییر وزن در دوران بارداری
می توان گفت به صورت کلی فرد باردار 11 تا 13 کیلوگرم در دوران بارداری وزن اضافه می کند.
در صورت داشتن اضافه وزن وزن کمتری اضافه کرده و اگر کمبود وزن دارید وزن بیشتری اضافه خواهید کرد.
مراقبت های سه ماهه اول بارداری
زمانی که با علائم اولیه بارداری مواجه میشوید مهم است که طی انجام یک آزمایش خون از بارداری خود اطمینان حاصل کرده تا بتوانید مراقبت های الزامی را آغاز نمایید.
پس از دریافت نتیجه آزمایش و اعلام بارداری باید به متخصصین زنان و زایمان همچون دکتر فاطمه علیزاده مراجعه کرده تا آزمایشات و بررسی های تکمیلی انجام پذیرد.
متخصصان ابتدا بررسی می کنند تا متوجه شوند که آیا بارداری در داخل رحم صورت گرفته است یا خیر و در هفته هفتم بارداری می توانند ضربان قلب جنین را با سونوگرافی بررسی نمایند.
در سه ماهه اول بارداری بانوان موظفند که طی انجام یک آزمایش وضعیت تیروئید، دیابت و گروه خونی خود را ارزیابی کنند و سایر فاکتورهایی که پزشک الزامی می داند به این واسطه بررسی خواهند شد.
در هفته ۱۲ بارداری بانوان باید برای انجام سونوگرافی ان تی به مراکز تصویربرداری مراجعه کنند.
در این سونوگرافی وضعیت جنین به طور دقیق بررسی شده تا متوجه شوند که آیا روند رشد جنین به درستی سپری میشود یا خیر.
در سه ماهه اول بارداری بانوان باید آزمایشات غربالگری را انجام دهند، این آزمایش با نمونه گیری خون انجام میشود و فاکتورهای حساس و مهمی در مورد جنین ارزیابی خواهند شد.
مهم است بدانید که در این سه ماهه مصرف ویتامین آ در حد زیاد برای بانوان ممنوع است.
اگر بانوان با حالت تهوع، استفراغ و یا یبوست مواجه هستند باید تغییراتی را در رژیم غذایی خود اعمال کرده تا بتوانند تغذیه مناسب و کاربردی داشته باشند.
همچنین باید بدانید که مصرف برخی از انواع داروها مانند فولیک اسید در سه ماهه اول بارداری الزامی می باشد زیرا از نقص ها و اختلالات مربوط به سیستم عصبی جنین جلوگیری کرده و نیاز بدن مادر را تامین می کند.
مراقبت های سه ماهه دوم بارداری
در سه ماهه دوم بارداری بانوان باید برای انجام آزمایشات غربالگری دوره دوم به پزشک مراجعه نمایند.
این آزمایشات معمولاً در ۱۶ تا ۱۹ هفته بارداری انجام میشود و یک غربالگری چهارگانه خواهد بود.
در طی این مراقبت ها پزشک طول دهانه رحم را بررسی کرده تا متوجه شود که آیا احتمال زایمان زودرس وجود دارد یا خیر، پزشکان با یک سونوگرافی آنومالی می توانند علاوه بر بررسی جنین وضعیت رحم را ارزیابی نمایند.
مهم است بدانید که در این دوره بانوان باید مصرف قرص آهن و انواع ویتامین ها را به طور جدی ادامه داده و نباید از مصرف قرص فولیک اسید غافل شوند.
در سه ماهه دوم بارداری وضعیت مادر به تعادل رسیده و بدن با میزان هورمون ها سازگار شده است به همین دلیل است که اغلب بانوان سه ماهه دوم بارداری را آسان تر دانسته و وضعیت جسمانی مادر در محدوده ایمن قرار دارد.
مراقبت های سه ماهه سوم بارداری
سه ماهه آخر بارداری عموماً از هفته بیست و هشتم شروع میشود و تا هفته چهلم ادامه پیدا می کند، بانوان موظفند که در این سه ماهه آزمایش خون را انجام داده تا پزشک بتواند وضعیت دیابت مادر را ارزیابی کند.
در این آزمایشات بانوان می توانند کشت ادرار و تست های کبدی را انجام داده و اگر اختلالی سلامت مادر و جنین را تهدید کند پزشک خیلی زود و فوری به آن پی خواهد برد.
به یاد داشته باشید که اگر بانوان با همسر خود گروه خونی متفاوتی داشته باشند باید در هفته بیست و هشتم تا ۳۲ بارداری آمپول روگام برای مادر تزریق شود.
در سه ماهه سوم بارداری پزشک وضعیت رحم را ارزیابی کرده و موقعیت قرارگیری جنین نیز بررسی خواهد شد تا متخصصان تشخیص دهند که آیا بانوان قادر به انجام زایمان طبیعی هستند یا خیر.
مسئله دیگری که در این دوره زمانی بسیار حائز اهمیت است فرایند وزن گیری جنین است، مهم است که نوزادان در هر چکاپ وزن مناسب را دریافت کرده و روند رشد آنها کاملاً طبیعی باشد، عموماً متخصصان چکاپ ها و معاینات سه ماهه سوم بارداری را از هر زمان دیگری مهمتر دانسته و باید در فواصل زمانی کوتاه وضعیت جنین در رحم مادر ارزیابی شود.
فواید ورزش در بارداری
کنترل وزن مسئله ای مهم است که بانوان باید قبل از بارداری و حین بارداری به آن توجه ویژه ای داشته باشند.
اما بهتر است که بانوان تحت نظر پزشک تمرینات ورزشی مخصوص بارداری را انجام داده تا بتوانند با وضعیت جسمانی و روحی مساعدی برای زایمان آماده شوند.
اگر تمرینات مخصوص در دوره بارداری انجام شود به رفع و بهبود مشکلات جسمانی مانند درد کمر و درد لگن کمک شایانی می کند و البته برای کمک به کنترل وزن روشی مناسب و ایمن خواهد بود.
بانوانی که در دوره بارداری ورزش های مربوطه را انجام می دهند کمتر از دیگران شانس ابتلا به دیابت بارداری خواهند داشت و البته این فرایند به کاهش ابتلا به فشار خون در بارداری کمک شایانی می کند.
بانوان می توانند در دوران بارداری تمریناتی همچون شنا، پیاده روی و یوگای حاملگی را انجام دهند.
البته متخصصان توصیه می کنند که با مراقبت زیاد فرد می تواند تمرینات کگل را انجام داده و با تقویت عضلات لگن زایمان بهتر و آسان تری را سپری خواهند کرد.
بی تحرکی در دوره بارداری برای بانوان خطر آفرین است و ممکن است در دوره های بعد از بارداری ضعف های جسمانی شدید پدیدار شود.
مهم است که بانوان قبل از بارداری و حین بارداری تمرینات ورزشی انجام داده و تحرکی کافی داشته باشند تا بتوانند همواره سلامت و ثبات جسمانی خود را حفظ کرده و با طی کردن دوره بارداری هرگز مشکلات و بیماری های جسمانی برای آنها به وجود نخواهد آمد.
مراقبت های پیش از بارداری
انجام دادن مراقبت های قبل از بارداری کمک می کند تا فرد دوران بارداری آسان تری داشته باشد.
مادر با آماده کردن بدن خود برای بارداری احتمال ایجاد مشکل را کاهش می دهد.
درادامه مراقبت های مهم قبل از باردرای را عنوان می کنیم.
- ویزیت و معاینه توسط پزشک
- مصرف مکمل های مورد نیاز
- کنترل بیماری های مزمن
- کنترل وزن و تغذیه
- عدم مصرف دخانیات و الکل
- واکسیانسیون
- مشاوره ژنتیک
- کنترل استرس
- داشتن فعالیت بدنی منظم
- انتخاب زمان مناسب برای بارداری
- بررسی تیروئید و دهان و دندان
مشکلات شایع در بارداری
مهم است که بانوان با آغاز دوره بارداری تحت نظر متخصصان قرار گرفته تا اگر ضعف یا کمبودی در بدن وجود دارد پیش از آسیب رسیدن به سایر ارگان ها برطرف شود.
یکی از شایع ترین مشکلاتی که بانوان در دوره بارداری تجربه می کنند کم خونی است.
ممکن است بانوان به واسطه کم خونی ضعف های شدید، رنگ پریدگی و سرگیجه های پیوسته را تجربه کنند که البته برای جنین نیز خطرناک است، بانوان می توانند در چنین موقعیتی با مصرف انواع مکمل های کاربردی کم خونی بدن را رفع کرده و شرایط برای رشد جنین فراهم خواهد شد.
یکی دیگر از مشکلات شایع یبوست است که با وجود اختلال در عملکرد سیستم گوارشی اتفاق می افتد.
یبوست باعث ایجاد فشار بر رحم شده و روند کار روده ها به کندی اتفاق می افتد، بانوان می توانند با مصرف حداقل ۸ لیوان آب و انواع غذاها و میوه های حاوی فیبر از بروز یبوست پیشگیری کرده و البته انجام پیاده روی و تحرکات اصولی نیز بر بهبود چنین آسیبی موثر است.
یکی دیگر از مشکلاتی که اغلب بانوان آن را تجربه می کنند سوزش سر دل است.
ممکن است بانوان در پی مصرف انواع غذا چنین مشکلی را تجربه کرده و فرد را با بی میلی مواجه می کند، بهتر است که بانوان در چنین موقعیتی از مصرف کافئین و انواع نوشیدنی های گازدار خودداری کرده و مرکبات، گوجه فرنگی و غذاهای چرب و تند را از رژیم روزانه خود حذف کنند.
بهتر است که با وجود چنین مشکلی بعد از مصرف غذا حدوداً یک ساعت فرد دراز نکشد تا مبادا با این عارضه مواجه گردد.
دسته دیگری از بانوان ممکن است در ماه های مختلف بارداری مشکل پیکا مواجه شوند.
این عارضه زمانی رخ می دهد که بانوان تمایل به مصرف مواد غذایی بی ارزش دارند و یا میل به مصرف خوراکی هایی دارند که ماده غذایی به شما نمی آیند.
چنین مشکلی زمانی رخ می دهد که فرد با کمبود شدید آهن، زینک، کلسیم و پتاسیم مواجه باشد، به یاد داشته باشید که مصرف بیش از حد نشاسته و یا مصرف جوش شیرین باعث اضافه وزن بانوان شده و منجر به افزایش فشار خون میشود.
مهم است که بانوان هرگونه مواد خوراکی را با احتیاط مصرف کرده و در صورت تمایل به مواد نامناسب به پزشک مراجعه نمایند.
درصد زیادی از بانوان در دوره بارداری با مشکلاتی مانند تهوع و استفراغ مواجه میشوند.
معمولا علت این عارضه ژنتیکی است و یا بر اثر تغییرات هورمونی رخ می دهد، اما بانوان می توانند با رعایت چند نکته از شدت گرفتن تهوع و استفراغ پیشگیری نمایند.
بهتر است که همواره با استشمام بوی لیمو و قطع انواع مکمل ها به جز اسید فولیک از تهوع و استفراغ پیشگیری نمایید و به محض بهبود این عارضه سریعاً مکمل های مصرفی خود را ادامه دهید.
مراقبت های ویژه در بارداری پر خطر
بارداری پرخطر زمانی است که خطرات بیشتری مادر و جنین را نسبت به بارداری های معمولی تهدید می کند.
بارداری های پرخطر نیازمند مراقبت های ویژه هستند که در ادامه به توضیح آن ها می پردازیم.
ویزیت پزشک
مادرانی که بارداری پر خطر دارند باید دفعات بیشتری به پزشک مراجعه کرده تا وضعیت مادر و جنین کامل بررسی شود.
کنترل کردن فشار خون
داشتن فشار خون بالا یکی از دلایل بارداری های پر خطر است که می تواند منجر به پره اکلامپسی شود.
لذا کنترل فشار خون اهمیت بالایی دارد.
کنترل کردن دیابت بارداری
دیابت بارداری نیز یکی از علت های خطرزا است.
داشتن رژیم غذایی مناسب و استفاده کردن از انسولین به کنترل دیابت کمک می کند.
سونوگرافی
مادران دارای بارداری پرخطر سونوگرافی های بیشتری انجام داده تا وضعیت جنین به خوبی بررسی شود.
داشتن استراحت کافی
مادران در این وضعیت باید استراحت بیشتری داشته و در برخی موارد پزشک استراحت مطلق تجویز می کند.
کنترل کردن وزن
بالارفتن یا پایین آمدن غیرطبیعی وزن از نشانه های مشکلات جدی است.
غربالگری های ویژه
در بارداری های پر خطر پزشک آزمایش های ژنتیکی مانند آمنیوسنتز یا نمونه گیری از پرزهای جفتی را تجویز می کند.
